Þessar hefðarkonur, sem stóðu og sátu fyrir á ljósmynd í Reykjavík árið 1860, eru móðir, ein dætra hennar og önnur ung kona. Ljósmyndarinn upplýsti að þær væru kona og dætur "forsetans" (president of Reykjavík), sem líklega var Pétur Pétursson síðar biskup.
Þær eru blessaðar, með fúlustu fyrirsætum Íslands sem ég hef séð - en gætu líka hafa verið óttaslegnar við þennan undarlega áhuga útlendinga á þeim. En þrátt fyrir óróa dætranna og illt augnaráð móðurinnar tókst sem betur fór að ná einni af elstu hópljósmyndum sem er til af Íslendingum. Myndin var tekin þann 25. ágúst árið 1860.
Mér þykir líklegt að konan sem situr og heldur á bók sé Sigríður Bogadóttir (1818-1903). Ég hef ritað örlítið um foreldra hennar áður hér á blogginu. Móðir hennar var það það sem maður kallar léttgeggjuð í dag.
Sigríður myndi í dag flokkast sem rithöfundur. Hún skrifaði leikritið Gleðilegur afmælisdagur á tímabilinu 1873–1874. Leikritið gerist í Reykjavík og lýsir ömurlegri stöðu kvenna í þorpinu. Aðalsögupersónur eru bláfátækar mæðgur sem flust hafa úr sveit, en karlmennirnir í fjölskyldunni gera vart annað en að drekka brennivín og beita konurnar heimilisofbeldi. Allt fer þó vel að lokum þegar í ljós kemur að konurnar eru ríkar og af góðum ættum; Lítið hefur greinilega breyst. Sigríður hans Péturs var einnig annáluð fyri blóm í garði sínum. Ef vel er af gáð eru einmitt blóm í garðinum. Þorvaldur Thoroddsen lýsir Sigríði svo að hún hafi verið
„hin mesta búsýslukona og sístarfandi utanhúss og innan“, og heimilið fyrirmynd hvað verknað snerti og hússtjórn. Hafi því oft verið sóst eftir að koma þangað stúlkum til kennslu, en færri fengið en vildu. Dæturnar hafi hún látið læra „allt sem hússtjórn snerti, eigi að eins sauma og hannyrðir, almenna bóklega menntun, tungumál og hljóðfæraslátt, heldur hjelt hún þeim líka til lærdóms í allri tóvinnu og matargjörð og ljet þær fást við hvert það verk, sem á heimili er títt og búið þarf“ (Þorvaldur Thoroddsen 1908. Æfisaga Pjeturs Pjeturssonar dr. theol., biskups yfir Íslandi. Reykjavík: Sigurður Kristjánsson og Þorvaldur Thoroddsen, 274).
Lesendur Fornleifs eru beðnir um að athuga, að líklegast hefur frú Sigríður ekki gengið í þessum kostúm svona dags daglega.
Árið 1860 í ágústmánuði, heimsótti leiðangur manna Ísland, eftir dvöl á Grænlandi. Ferðinni var fyrst og fremst beint til Grænlands, en komið var við í Færeyjum og á Íslandi á bakaleiðinni. Tilgangurinn með Grænlandsleiðangrinum var endalaus leit að örlögum Sir John Franklins og leiðangurs hans á tveimur skipum, HMS Terror og Erebus, en þau fórust með mönnum og mús við Grænland árið 1845.
Fjöldi leiðangra hafa verið gerðir til að leita uppi skip Franklins og rannsaka örlög skipsverja. Þeim leiðöngrum lauk væntanlega endanlega árið 2016 er flök skipanna fundust. Flak HMS Terror reyndist vel varðveitt á 25 metra dýpi. Leitarleiðangurinn árið 1860 var einn af mörgum sem var kostaður af ekkju John Franklins og var fley leitarmanna Fox og kapteinn um borð var þekktur flotaforingi, Allen Young (1827-1915)að nafni. Fox-leiðangrinum 1859-60, voru gerð ágæt skil af danska flotaforingjanum Theodor von Zeilau í bók sem út kom í Kaupmannahöfn árið 1861 og bar titilinn Fox-Ekspeditionen 1860.
Þegar leiðangursmenn á Fox komu við í Reykjavík síðsumars 1860 voru teknar ljósmyndir og eru nokkrar þeirra varðveittar sem stereómyndir, sem seldar voru þeim sem höfðu áhuga á því að fá dálitla dýpt í myndaskoðun sína. Ljósmyndarinn var kaþólski paterinn Julian Edmund Tenison-Woods (1832-1889), og eru nokkrar mynda hans frá Íslandi varðveittar (sjá t.d. eina þeirra hér).
Tau-kross maddömu Sigríðar Bogadóttur
Fornleifur borar hér fyrst og fremst í eitt atriði. Það er smáatriði á spaðafaldsbúningi frú Sigríðar. Um háls hennar hangir festi með Tau-krossi (borið fram Tá, sem er gríska heitið fyrir t). Tau-kross er einnig kallaður Sankti Andrésarkross, því hann munn hafa verið krossfestur á téi. Krossinn, sem Sigríður ber um hálsinn, er að öllum líkindum frá fyrri hluta 16. aldar eða lokum 15. aldar. Neðan úr krossinum hanga þrjár fimmhyrndar stjörnur.
Þannig var nú blingið á 16. og 15. öldinni og sumar af þessum þungu festum urðu ættargripir hjá velmegandi fjölskyldum.
Sannast sagna minnir mig að ég hafi séð slíkan grip á Þjóminjasafninu þegar ég var á unga aldri (8-12 ára) og ég var þar eins og grár köttur. Í þá daga var öllu búningasilfri slengt í tvö sýningarpúlt inni í bændasalnum. Mig minnir að þar hafi legið svona T-króss, en er ekki lengur viss. Þrátt fyrir nokkra leit hef ég ekkert fundið því til stuðnings á Sarpi. Kannski er ekki búið að melta gripinn nógu vel í Sarpi og ef til vill er ekki til mynd af honum á Þjóðminjasafninu. Ef það er tilfellið, er safnið beðið um að bæta úr því.
Sigríður Bogadóttir 1860 og 1903, sem var árið sem hún andaðist í Kaupmannahöfn. Hún var hrifin af þessari rithöfundastellingu hún Sigga.
Annar möguleiki er sá, að þetta listaverk um hálsinn á fýldri maddömunni hafi verið brætt og málmurinn endurnotaður. Og svo er alltaf sá möguleiki að þetta djásn, sem fer Lady T í Reykjavík svo vel, hafi gengið í arf og sé Téið enn notað af langalangalangaömmubarni hennar, plötusnúðnum Alli T. Maður leyfir sér að dreyma og vona. En vonin er samt afar lítil.
Látið nú Fornleifi í té aðstoð yðar.
Mynd þessi, sem ég held að sýni m.a. Önnu Elínborgu Jensínu Pétursdóttur (f. 1842), var einnig tekin af pastor Tenison-Woods og hefur hann merkt hana "21. ágúst 1860 kl. 5 síðdegis" (frummyndin er varðveitt hjá Royal Geographic Society, London). Ljósmyndin er líklega tekin til norðurs við hús Péturs Péturssonar og Sigríðar Bogadóttur í Austurræti 16, þar sem nú er hótel og áður var ma. Reykjavikur Apótek og borgarskrifstofur (upphaflega Nathan & Olsen húsið). Skugginn passar vel við að klukkan sé 5, 21. ágúst.
